OKRESY ROZWOJU MOWY

Komunikacja dziecka z najbliższym otoczeniem rozpoczyna się o wiele wcześniej niż wypowie ono swoje pierwsze słowo. Dzieci uczą się języka ojczystego już w brzuchu mamy. Po przyjściu na świat, rozpoznają jego intonację, melodię, uspokajają się, słysząc znane już sobie brzmienia i są na nie wrażliwe. Oczywiście maluszki zgłębiają tajniki artykulacji w swoim własnym tempie, jednak w procesie kształtowania się mowy wyróżnia się  etapy uniwersalne dla wszystkich.

Rozwój mowy obejmuje 4 etapy:

• okres melodii (0-1 roku życia)
• okres wyrazu (1-2 roku życia)
• okres zdania (2-3 roku życia)
• okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 roku życia

OKRES MELODII

Rozpoczyna się wraz z narodzinami, gdy noworodek wita otoczenie płaczem. Ok. 2-3 miesiąca życia wchodzi w etap głużenia (gruchania), maluszek zaczyna zdawać sobie sprawę z wydawanych przez siebie dźwięków. Głużą również dzieci niesłyszące. Głużenie polega na wytwarzaniu dźwięków, przypominających swym brzmieniem samogłoski i spółgłoski (np. uuuuuuu, auuuuuu, grrrrrr).  Pojawiają się często dźwięki gardłowe i tylnojęzykowe.

Ok. 6. miesiąca życia głużenie przechodzi w gaworzenie, polegające na powtarzaniu i naśladowaniu dźwięków. Pojawiają się ciągi sylab: bababa, dadada, "mememe". Dziecko bawi się dźwiękami, wytwarzając niemal wszystkie samogłoski i wiele spółgłosek (b, p, m, n, d, t, ł). Po pewnym czasie gaworzenie zaczyna przypominać mowę, maluszek naśladuje intonację, melodię, tempo języka. Możemy usłyszeć ciągi sylab złożone z samogłosek i spółgłosek (np. mabebemedu, jejejedaa). Stanowią one grunt pod budowę pierwszych wyrazów (np. mama, tata, mi, am).  Mowę wyprzedza rozumienie. Zanim maluszek zacznie mówić, potrafi zidentyfikować niektóre przedmioty, nazywane przez dorosłych, reaguje na swoje imię, pojmuje proste polecenia.

Ok. 9. miesiąca życia następuje istotny krok w rozwoju komunikacji, zasługujący na miano "rewolucji" -  dziecko uczy się wskazywania palcem. Warto nadmienić, że u dzieci ze spektrum autyzmu ów gest nie pojawia się lub trzeba nad nim dłużej popracować.

Źródło:https://www.facebook.com/photo.phpfbid=919071943556896&set=pb.100063622952179.-2207520000&type=3

Mamo, tato, wspieraj rozwój mowy u Twojego dziecka! 

Mów do niego! Niemowlę już w pierwszym roku życia magzynuje w swoim umyśle słowa i ich znaczenie (desygnaty i nazwy). Widzi pieska i słyszy słowo piesek albo hau-hau, czyli dźwięk, który odnosi się do tego obiektu. Im więcej słów i znaczeń dziecko nagromadzi, tym szybciej zacznie mówić. Tak wygląda ścieżka prowadząca do wypowiadania  pierwszych słów - od powtarzania, rozumienia, po nazywanie.

UWAGA! 

Od urodzenia zaleca się czytanie dzieciom, a od 6. miesiąca wspólne oglądanie, wskazywanie i nazywanie obrazków w książeczkach.

Pamiętajcie: Dziecko, które czyta, staje się dorosłym, który myśli. /Christopher Moore/

Źródło:https://www.facebook.com/photo.phpfbid=919071943556896&set=pb.100063622952179.-2207520000&type=3

OKRES WYRAZU

Okres 12-24 miesiąca życia to czas niezwykle dynamiczny w procesie kształtowania się mowy. Dziecko codziennie uczy się nowych słów, coraz więcej rozumie, reaguje na kierowane doń prośby i proste polecenia.  W pierwszych słowach dominują głoski: a, u, e. Wśród spółgłosek - d, t, n, m, b, ś, ź, ć, dź. Dziecko potrafi powtarzać proste słowa, na razie neświadomie, bardziej jako sekwencję dźwięków. Nazywamy to echolalią. 

Ok. 15. miesiąca życia dziecko cechuje już lepsza pamięć, koncentracja uwagi, spostrzegawczość, co przekłada się na większą liczbę wypowiadanych słów. 

Okres ten charakteryzuje się:

• występowaniem znaczącej liczby wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. hau, miau, muu, bee. 
• upraszczaniem słów, przestawianiem kolejności sylab, zniekształcaniem słów pod względem brzmieniowym, np. da (daj), pi (pić), zmiękczaniem spółgłosek - śama (sama)
• utożsamianiem słowa z konkretnym przedmiotem (lala - znana lalka)
• odnoszeniem danego słowa do całej kategorii rzeczy - np. hau-hau to każde zwierzę, mające cztery nogi

Źródło:https://www.facebook.com/photo.phpfbid=919071943556896&set=pb.100063622952179.-2207520000&type=3

OKRES ZDANIA

Pod koniec 2. roku życia maluch składa zdania zbudowane z dwóch słów (np. mama da, tata śpi, daj am). Używa najczęściej rzeczowników, oznaczających konkretne przedmioty, występujące w najbliższym otoczeniu, używanych przez członków rodziny (np. części ciała, ubrania, jedzenie i picie, nazwy zwierząt.

Okres ten cechują:

• palatalizowanie - zmiękczanie spółgłosek (np. źupa - zamiast zupa)
• żądanie od innych poprawnego wymawiania głosek, których dziecko nie jest jeszcze w stanie w pełni realizować (np. mama, nie mówi się lyba, tylko lyba!)
• brak wyraźnych końcówek w slowach i ich upraszczanie

Warto pamiętać o tym, że zaledwie 3% dzieci w tym wieku poprawnie wymawia wszystkie dźwięki, opuszczanie i zamienianie głosek jest zupełnie normalne. Jednak mowa dziecka powinna już być zrozumiała nie tylko dla osób należących do najbliższego otoczenia.

Źródło:https://www.facebook.com/photo.phpfbid=919071943556896&set=pb.100063622952179.-2207520000&type=3

Źródło:https://www.facebook.com/photo.phpfbid=919071943556896&set=pb.100063622952179.-2207520000&type=3

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ

Maluch powinien już swobodnie rozmawiać z bliskimi osobami i rówieśnikami.  To czas obfitujący w zabawne, rodzinne anegdoty dotyczące tworzenia przez dziecko nowych słów (neologizmów).

Oto własciwości tego etapu:

• asymilacja (upodobnienie) - dotyczy miejsca artykulacji głosek występujących obok siebie w wyrazie np. bebek zamiast chlebek, dobać zamiast zobacz, oprócz asymilacji występuje tu zmiękczenie ć zamiast cz
• metateza - przestawienie głosek lub całych sylab, np. salomolot zamiast samolot, kolomotywa zamiast lokomotywa, żórowy zamiast różowy
• kontaminacja - łączenie dwóch wyrazów w jednen (np. pomasłować zamiast posmarować masłem, pilnowaczka zamiast opiekunka, szybaczka zamiast wycieraczka)

Sześcioletnie dziecko powinno już poprawnie wymawiać wszystkie głoski języka ojczystego. Również jeśli chodzi o głoskę r, chociaż w tym przypadku znawcy przedmiotu mają różne opinie. Na początku 4. roku życia  r może być zamieniane na j (np. jyba zamiast ryba), jednak w późniejszym okresie lepiej, by pojawiło się l, mające to samo miejsce artykulacji, co r (pionizacja języka).

Na rozwój dziecka, w tym kształtowanie mowy, należy patrzeć holistycznie (całościowo), brać pod uwagę szeroko pojęty rozwój psychoruchowy. Mowa wymaga sprawnego funkcjonowania wielu układów i narządów artykulacyjnych. Dziecko ćwiczy je już w brzuchu mamy (np. ssanie kciuka, połykanie wód płodowych) i doskonali od chwili narodzin. Istotne znaczenie ma tu technika ssania (piersi lub butelki), nauka gryzienia, żucia, połykania (dlatego, przy rozszerzaniu diety warto podawać dziecku pokarmy o różnej konsystencji, czy też kawałki do samodzielnego odgryzania), prawidłowe oddychanie, pozycja spoczynkowa języka.

MOWA DZIECKA A KONSYSTENCJA POSIŁKÓW

Warto pamiętać o tym, że rozwój mowy to nie tylko słowa. Zbyt długotrwałe podawanie dziecku zmiksowanych lub papkowatych posiłków negatywnie rzutuje na rozwój jego mowy. Rodzaj przyjmowanych pokarmów, a tym samym przebieg ssania, gryzienia, żucia, połykania i oddychania wywierają bowiem bezpośredni wpływ na rozwój aparatu artykulacyjnego.

W okresie 6-7. miesiąca życia, do diety dziecka, należy zacząć wprowadzać pokarmy stałe (uzupełniające), nawet jeśli malec jest nadal karmiony piersią. Na tym etapie dziecko uczy się akceptować pokarmy o innej konsystencji niż płynna lub papkowata, nabywając nowych umiejętności oralnych.  Produkty te podajemy łyżeczką. To również dobry moment do zachęcania malca do picia z kubeczka otwartego. Początkowo kubek przytrzymuje osoba dorosła. Doskonalenie tej dziecięcej umiejętności następuje wraz z rozwojem psychoruchowym, gdy maluszek stabilnie i samodzielnie siedzi.

Logopedzi podkreślają, że dzięki piciu z kubka otwartego, dziecko uczy się dojrzałego typu połykania, podczas którego łuki zębowe są zwarte, a koniec języka opiera się na przedniej części podniebienia łuków zębowych. W przypadku trudności z piciem z kubeczka otwartego, poleca się stosowanie bidonu ze słomką. należy jednak zwracać uwagę, by dziecko nie wsuwało rurki między zęby czy dziąsła, żeby pozostała ona w przedsionku jamy ustnej.

Picie z kubka otwartego oraz czynności gryzienia i żucia stanowią dla małego człowieka nie lada wyzwanie. Nauka żucia, w sposób naturalny przebiega pomiędzy 6.a 10. miesiącem życia, zaś gryzienia - do końca 2. roku życia.

Zalety wprowadzania do diety dziecka twardszych pokarmów:

• zapobieganie próchnicy
• przeciwdziałanie wadom zgryzu
• dostarczanie bodźców sensorycznych
• stymulacja rozrostu szczęk
• naturalny trening narządów mowy
• pozytywny wpływ na rozwój artykulacji